Serebral palsi ( Cerebral Palsy / CP), hamilelik sırasında, doğumda veya ilk üç yaş içinde oluşan beyin hasarı nedeniyle oluşan, kalıcı bir hareket ve postür bozukluğu durumudur. CP, beynin kasları kontrol etme, denge ve hareketleri düzenleme fonksiyonlarını etkileyen bir durumdur.

Serebral palsi, beyin hasarına bağlı olarak ortaya çıkan farklı tiplerde olabilir. En yaygın olan üç tipi şunlardır:

  1. Spastik CP: Spastik CP, kaslarda sertlik ve gerginlikle karakterizedir. Bu tür CP’de, vücuttaki kaslar istemsiz olarak sürekli kasılır ve normal hareketlerde zorluklar yaşanır.
  2. Atetoid veya Diskenetik CP: Atetoid CP, yavaş, kontrolsüz ve anormal hareketlere yol açan kas tonusu değişiklikleri ile karakterizedir. Bu tip CP, yüz, eller ve kollar gibi küçük kaslarda daha belirgin olabilir.
  3. Ataksik CP: Ataksik CP, denge sorunları ve koordinasyon eksikliği ile belirgin bir tiptir. Bu türde, yürüme, tutma, denge ve diğer karmaşık hareketleri yapmakta güçlükler yaşanabilir.

Serebral palsi, zeka seviyesini etkilemez; ancak bazı durumlarda bireylerin öğrenme, dil ve algılama becerileri etkilenebilir. CP’nin şiddeti, kişiden kişiye farklılık gösterir ve bazıları nispeten hafifken, diğerleri daha ciddi engellere sahip olabilir. Serebral palsiye neden olan beyin hasarı, genellikle hamilelik sırasında meydana gelen beyin enfeksiyonları, oksijen eksikliği, kanama veya beyin gelişimi sırasında meydana gelen diğer problemlerden kaynaklanabilir. Tedavi, bireyin belirtilerine ve ihtiyaçlarına bağlı olarak fizyoterapi, konuşma terapisi, ergoterapi ve diğer rehabilitasyon yöntemlerini içerebilir. Bu tedaviler, hastaların günlük yaşam aktivitelerine katılımını ve yaşam kalitesini artırmayı amaçlar.

Serebral Palsi Nasıl Tedavi Edilir?

Yukarıdaki tablodanda anlaşılacağı üzere oldukça karmaşık sorunlara ve dolayısıyla oldukça karmaşık çözümlere ihtiyaç duyulan, pekçok uzmanlık alanının koordineli ve işbirliği içinde çalışmasını gerektiren bir hastalıktır. Serebral palsi (CP) tedavisi, bireyin belirtilerine, yaşına, sağlık durumuna ve tedaviye başlama zamanına bağlı olarak kişiselleştirilmiş bir yaklaşım gerektirir. CP’nin kesin bir tedavisi olmasa da, multidisipliner bir yaklaşımla bireyin yaşam kalitesini artırmak, bağımsızlığını ve hareket kabiliyetini iyileştirmek, ağrıyı azaltmak ve günlük aktivitelerine katılımını desteklemek için bir dizi tedavi seçeneği mevcuttur. Tedavi seçenekleri şunları içerebilir:

  1. Fizyoterapi: Fizyoterapi, kaslar ve eklemler üzerinde çalışarak hareket kabiliyetini artırmayı, güçlendirmeyi ve esnekliği artırmayı hedefleyen bir tedavi yöntemidir. Fizyoterapi, daha iyi yürüme, denge ve postür sağlamak için bireyin günlük yaşam aktivitelerini kolaylaştırmaya yardımcı olabilir.
  2. Konuşma terapisi: Konuşma terapisi, dil, konuşma ve yutma becerilerini geliştirmeyi amaçlayan bir tedavi yöntemidir. Bu terapi, bireyin iletişim becerilerini geliştirmeye ve ağız kaslarının kontrolünü artırmaya yardımcı olabilir.
  3. Ergoterapi: Ergoterapi, günlük yaşam becerilerini geliştirmeyi hedefler. Bu terapi, bireyin günlük aktivitelerini daha bağımsız bir şekilde gerçekleştirmesine yardımcı olur ve yaşam kalitesini artırabilir.
  4. Ortez ve protez kullanımı: Ortezler (destekleyici cihazlar) ve protezler (yapay ekstremiteler), hareket kabiliyetini ve işlevselliği artırmak için kullanılabilir. Örneğin, yürüme destekleyici cihazlar veya ayak bileği ortezleri, yürüme güçlükleri yaşayan bireyler için faydalı olabilir.
  5. İlaç tedavisi: Bazı durumlarda, spastisiteyi azaltmak, ağrıyı yönetmek veya diğer belirtileri kontrol altına almak için ilaç tedavisi düşünülebilir.
  1. Cerrahi: Serebral palsi (CP) hastalarında cerrahi tedavi, özellikle ciddi kas spastisitesi, kas kontraktürleri veya diğer belirli durumlar nedeniyle günlük yaşam aktivitelerini sınırlayan durumlarla başa çıkmak için düşünülebilir. Ancak, cerrahi müdahale, her CP hastası için gerekli veya uygun olmayabilir. Cerrahi tedaviler, bireyin durumuna ve belirtilerine göre özelleştirilir. İşte bazı CP hastalarında uygulanabilen cerrahi tedavi yöntemleri:
  2. Selektif dorsal rizotomi (SDR): Bu prosedürde, spastisiteye neden olan sinir köklerine yönelik cerrahi kesiler yapılır. Bu kesiler, sinir iletiminin aşırı uyarılmaya neden olduğu kas spastisitesini azaltmaya yardımcı olur. SDR, bireyin yürüme ve hareket kabiliyetini iyileştirmeyi hedefler.
  1. Adductor tenotomi: Bu işlem, kasların tendonlarının kesilmesini içerir. Özellikle kas spastisitesi nedeniyle bacakların içe doğru çekilme eğilimine olanak tanıyan adduktor kasları etkileyebilir.
  2. Kemik veya eklemlerin düzeltilmesi: Eğer CP, bireyin eklem veya kemik yapıları üzerinde olumsuz etkileri varsa, cerrahi olarak düzeltilmesi düşünülebilir. Bu tür cerrahi işlemler, eklem kontraktürlerinin düzeltilmesi veya deformitelerin giderilmesi amacıyla gerçekleştirilebilir.
  3. Botulinum toksini enjeksiyonları: Botulinum toksini, spastisiteyi azaltmak için kaslara enjekte edilebilir. Bu, spastisite nedeniyle oluşan kas kontraktürlerinin rahatlamasına ve bireyin hareket kabiliyetinin artmasına yardımcı olabilir.
  4. Bacak veya ayak protezi: Ciddi kas spastisitesi nedeniyle yürüme güçlükleri yaşayan bazı CP hastaları, özel olarak tasarlanmış ayak veya bacak protezleri kullanabilir.
  1. Intrathecal Baclofen Pompası: Baclofen, spastisiteyi azaltmada kullanılan bir kas gevşetici ilaçtır. Intrathecal baclofen pompası, ilacı omurilik kanalına doğrudan veren bir cihazdır. Bu yöntem, sistemik yan etkileri azaltarak spastisiteyi kontrol altına almaya yardımcı olabilir.
  2. Seçici Sinir Kökü Blokajı: Spastisitenin yönetimi için sinir blokajı, sinirlerin etkilenen bölgelerine uygulanan bir işlemdir. Bu yöntem, spastisiteyi azaltmak ve hastanın rahatlamasına yardımcı olabilir.
  3. Kırık Bacak Cerrahisi: CP hastalarında düşme ve kemik kırığı riski artabilir. Kemik kırığı olan hastalarda, cerrahi müdahale kırığın düzeltilmesi ve iyileşme sürecinin desteklenmesi için düşünülebilir.

Cerrahi tedavinin uygulanmasına karar verilirken, hastanın genel sağlık durumu, CP’nin tipi ve şiddeti, diğer tedavi seçeneklerinin etkinliği ve potansiyel riskler göz önünde bulundurulur. CP hastalarına uygulanan cerrahi işlemler, uzman bir cerrahi ekibi tarafından gerçekleştirilmelidir. Her hasta için cerrahi tedavinin faydaları ve riskleri dikkatlice değerlendirilmeli ve hasta ve ailesine doğru bilgi verilmelidir.

Unutulmaması gereken önemli bir nokta, cerrahi tedavinin, bireyin durumu ve ihtiyaçlarına göre özelleştirilmesi gerektiğidir. Cerrahi müdahale sırasında ve sonrasında bireyin durumu yakından takip edilir ve iyileşme süreci desteklenir. Cerrahi tedavi planı, bir nöroloji uzmanı ve ortopedik cerrah tarafından, bireyin durumu dikkate alınarak belirlenmelidir.

Tedavi, bireyin yaşına ve ihtiyaçlarına göre uzun dönemli bir süreci kapsar. Serebral palsi hastalarının tedavisi, uzman bir multidisipliner ekibin (nörologlar, fizyoterapistler, konuşma terapistleri, ergoterapistler, vs.) işbirliği ile planlanır ve sürekli izlenir. Erken tanı ve tedavi, tedavi sürecinin etkinliği açısından önemlidir. Bu nedenle, serebral palsi şüphesi olan bireylerin mümkün olan en kısa sürede bir sağlık uzmanına başvurması önerilir.